Wielka Sobota, trzeci dzień Triduum Paschalnego. Liturgia Wielkiej Soboty skupia się na poświęceniu ognia, wody chrzcielnej oraz odnowieniu przyrzeczeń sakramentu chrztu. Na jej zakończenie jest odprawiana uroczysta msza św. Wigilii Paschalnej.
We wczesnym chrześcijaństwie Wielka Sobota była dniem ciszy i postu z powodu żałoby apostołów.
W Wielką Sobotę aż do późnego wieczora nie odprawia się mszy świętej. Bardzo popularny jest zwyczaj odwiedzania grobów Pańskich w kościołach. Przez cały dzień trwa adoracja Chrystusa złożonego w grobie. Zgodnie z polskim zwyczajem przy symbolicznym grobie czuwa warta – ministranci, harcerze, niekiedy strażacy w galowych mundurach.
Tego dnia katolicy przychodzą do kościołów z koszykami wypełnionymi jajkami, wędliną, chlebem, tzw. święconym. Często święcone są też sól, ciasta czy słodycze, bukszpanowe gałązki oraz cukrowy baranek – symbol zmartwychwstałego Jezusa. Księża święcą pokarmy przeznaczone na stół świąteczny. Tym samym w Kościele katolickim kończy się czas postu.
Z kolei obrzęd święcenia pokarmów był znany w Kościele Wschodnim i Zachodnim już w VIII wieku. W Polsce pojawił się w XV stuleciu. Początkowo święcono wyłącznie baranka, później także mięso, jaja, ser, masło, ryby oraz liczne przyprawy i zioła. Mięso symbolizuje baranka paschalnego, chleb jest pamiątką rozmnożenia chleba przez Jezusa, a jajo – oznacza symbol rodzącego się życia i Zmartwychwstałego Chrystusa.
Wigilia Paschalna
Obchody zmartwychwstania Jezusa Chrystusa rozpoczynają się po zapadnięciu zmroku. Przed kościołem rozpala się ognisko, którego płomienie zostają poświęcone przez kapłana, ubranego w białe szaty. Następnie od poświęconego ognia zapala się paschał (dużą świecę), symbolizujący Chrystusa, czyli światłość świata, co ma uzmysławiać, że dokonała się Pascha, przejście z mroku do jasności, ze śmierci do życia.
W uroczystej procesji paschał zostaje wniesiony do świątyni i umieszczony w ozdobnym świeczniku. Liturgia światła kończy się odśpiewaniem tzw. Orędzia paschalnego, czyli modlitwy, która wysławia łaskę zbawienia.
Liturgia słowa Wigilii Paschalnej jest wyjątkowo rozbudowana. W pełnej wersji składa się ona z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań pochodzi ze Starego Testamentu. Cykl czytań starotestamentowych kończy się Bożą obietnicą oczyszczenia i przemiany człowieka.
W tym momencie zapala się światła na ołtarzu, uderza się w dzwony, a celebrans intonuje hymn „Chwała na wysokości Bogu”. Po nim następuje czytanie z Listu św. Pawła do Rzymian, który mówi o tym, że chrzest zapewnia wiernym uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Po radosnym Alleluja czytany jest tekst Ewangelii o pustym grobie. Liturgię słowa zamyka homilia.
Trzecia część uroczystości Wigilii Paschalnej, poświęcona jest tajemnicy sakramentu chrztu. Liturgię chrzcielną poprzedza odśpiewanie Litanii do Wszystkich Świętych, która podkreśla jedność Kościoła.
Uroczystości Wigilii Paschalnej kończą się komunią świętą i uroczystym błogosławieństwem. Ostatnim akcentem jest wezwanie do udziału w procesji rezurekcyjnej, która w warunkach polskich bywa przenoszona na niedzielny poranek.
